کاشی سنتی خشت آذین فام

کاشی معقلی (یا کاشی بنایی)، یک نوع خاص و منحصر به فرد از کاشی‌کاری سنتی ایرانی است که از نظر ساختار و کاربرد، با سایر انواع کاشی‌ها تفاوت دارد. این نوع کاشی، بیشتر در معماری بناهای مذهبی و تاریخی مورد استفاده قرار می‌گرفت و به دلیل سادگی، زیبایی و هماهنگی با عناصر معماری، جایگاه ویژه‌ای در هنر ایران دارد. در ادامه به توضیح ویژگی‌ها و فرایند ساخت کاشی معقلی می‌پردازیم:

ویژگی‌ها:

• ساختار: کاشی معقلی، از کنار هم قرار گرفتن آجرهای تراش‌خورده یا کاشی‌های کوچک با طرح‌های هندسی ساده، مانند مربع، مستطیل، لوزی، و مثلث، تشکیل می‌شود. این آجرها یا کاشی‌ها، به صورت برجسته یا فرورفته در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و نقش‌های هندسی پیچیده‌ای را ایجاد می‌کنند.
• طرح‌ها: طرح‌های کاشی معقلی، بر اساس تکرار و ترکیب اشکال هندسی ساده، ایجاد می‌شوند. این طرح‌ها، معمولاً شامل الگوهای شطرنجی، ستاره‌ای، و شبکه‌ای هستند. استفاده از این الگوها، باعث ایجاد یک بافت بصری منظم و جذاب می‌شود.
• رنگ‌ها: کاشی معقلی معمولاً از رنگ‌های محدودی استفاده می‌کند. رنگ‌های اصلی مورد استفاده در این نوع کاشی، شامل فیروزه‌ای، لاجوردی، سفید، و آجری (رنگ طبیعی آجر) هستند. ترکیب این رنگ‌ها، باعث ایجاد کنتراست و زیبایی در طرح می‌شود.
• تکنیک: در این روش، از قالب‌های خاصی برای تراش دادن آجرها یا کاشی‌ها استفاده می‌شود. برش و تراش این قطعات باید با دقت و مهارت انجام شود تا طرح نهایی به درستی شکل بگیرد.
• کاربرد: کاشی معقلی بیشتر برای تزئین سطوح صاف مانند دیوارها، نماهای بیرونی، و سردرهای بناها استفاده می‌شود. این کاشی، به دلیل سادگی و هماهنگی با عناصر معماری، برای ایجاد یکپارچگی و زیبایی در فضا بسیار مناسب است.
• تاریخچه: این هنر، ریشه در معماری دوره‌های سلجوقی و ایلخانی دارد و در دوره‌های بعدی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. کاشی معقلی، به عنوان یک عنصر تزئینی مهم در بناهای تاریخی ایران، نقش مهمی در زیبایی و شکوه این بناها داشته است.

فرایند ساخت:

1. تهیه مصالح: ابتدا، آجرها یا کاشی‌های مورد نیاز تهیه می‌شوند. این آجرها یا کاشی‌ها، معمولاً از جنس خاک رس هستند و پس از پخت، استحکام لازم را پیدا می‌کنند.
2. طراحی الگو: طرح مورد نظر، با توجه به نوع و اندازه آجرها یا کاشی‌ها، بر روی کاغذ طراحی می‌شود. این طرح، شامل نحوه قرارگیری آجرها یا کاشی‌ها و رنگ‌های مورد استفاده است.
3. برش و تراش آجرها/کاشی‌ها: آجرها یا کاشی‌ها، با توجه به طرح، به شکل‌های مورد نظر برش داده می‌شوند. این کار، با استفاده از ابزارهای مخصوص، مانند اره‌های دستی یا دستگاه‌های برش، انجام می‌شود.
4. چیدمان: آجرها یا کاشی‌ها، بر اساس طرح، در کنار هم چیده می‌شوند. این کار، معمولاً بر روی یک سطح صاف و با استفاده از ملات انجام می‌شود.
5. پرداخت نهایی: پس از اتمام چیدمان، سطح کاشی معقلی صاف و یکدست می‌شود. در صورت نیاز، بندکشی بین قطعات آجر یا کاشی انجام می‌شود تا یکپارچگی طرح حفظ شود.

کاربردها:

کاشی معقلی در تزئین قسمت‌های مختلف بناها، از جمله:

• نماهای خارجی
• دیوارها
• سردرها
• مناره‌ها
• گنبدها (به صورت محدود)

به کار می‌رود. این کاشی، به دلیل سادگی و زیبایی، جلوه‌ای خاص به بنا می‌بخشد و نمادی از هنر و معماری سنتی ایران است. امروزه نیز، از این هنر در بازسازی و مرمت بناهای تاریخی و همچنین در طراحی و ساخت بناهای جدید استفاده می‌شود.

کاشی‌ مسجد، نقش بسیار مهمی در معماری و زیبایی‌شناسی مساجد دارند. این کاشی‌ها، ترکیبی از هنر، مذهب، و فرهنگ را به نمایش می‌گذارند و فضای داخلی و خارجی مسجد را تزیین می‌کنند. در اینجا به برخی از ویژگی‌های کاشی‌های مسجد می‌پردازیم:

• طرح و نقش: کاشی‌های مسجد معمولاً با طرح‌ها و نقوش متنوعی تزیین می‌شوند که هر یک دارای معانی و نمادهای خاصی هستند. این طرح‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
  • نقوش هندسی: از جمله نقش‌های پرکاربرد در مساجد هستند که نماد وحدت و بی‌نهایتی خداوند می‌باشند. طرح‌هایی مانند ستاره‌های هشت پر، دوازده پر، و اشکال هندسی پیچیده، در کاشی‌کاری مساجد به وفور دیده می‌شوند.
  • نقوش اسلیمی و ختایی: این نقوش که برگرفته از طبیعت هستند، شامل طرح‌های پیچیده از گل‌ها، برگ‌ها، و ساقه‌های گیاهی می‌شوند و نماد زیبایی و حیات هستند.
  • خطاطی: آیات قرآنی، احادیث، و اشعار فارسی به خطوط زیبا بر روی کاشی‌ها نوشته می‌شوند. این نوشته‌ها، علاوه بر جنبه تزئینی، جنبه معنوی و آموزشی نیز دارند. خطوطی مانند ثلث، نسخ، و کوفی در کاشی‌کاری مساجد استفاده می‌شوند.
  • نقوش انسانی و حیوانی: در برخی از مساجد، به ویژه در دوره‌های تاریخی خاص، نقوش انسانی و حیوانی نیز دیده می‌شود، اما این نوع نقوش کمتر از طرح‌های هندسی و گیاهی استفاده می‌شوند و معمولاً در حاشیه یا بخش‌های خاصی از مسجد به کار می‌روند.
• رنگ‌ها: رنگ‌های مورد استفاده در کاشی‌های مسجد، معمولاً نمادین هستند و معانی خاصی دارند. رنگ‌های رایج در کاشی‌کاری مساجد عبارتند از:
  • فیروزه‌ای: نماد بهشت و آسمان، و یکی از رنگ‌های پرکاربرد در مساجد ایرانی است.
  • آبی لاجوردی: نماد آسمان و قدرت الهی، و نشان‌دهنده عظمت و بزرگی است.
  • زرد: نماد خورشید و نور، و نشان‌دهنده روشنایی و دانش است.
  • سبز: نماد بهشت و زندگی، و نشان‌دهنده برکت و رشد است.
  • قهوه‌ای: نماد خاک و زمین، و نشان‌دهنده تواضع و فروتنی است.
  • سفید: نماد پاکی و خلوص، و نشان‌دهنده بی‌گناهی و صلح است.
• تکنیک‌های کاشی‌کاری: تکنیک‌های مختلفی برای تولید کاشی‌های مسجد استفاده می‌شود، از جمله:
  • کاشی هفت رنگ: که در آن طرح‌ها با رنگ‌های مختلف بر روی کاشی‌ها نقاشی می‌شوند.
  • کاشی معرق: که از قطعات کوچک کاشی با رنگ‌های مختلف برای ایجاد طرح استفاده می‌شود.
  • کاشی مشبک: که در آن سوراخ‌ها و شبکه‌هایی در کاشی ایجاد می‌شود.
  • کاشی زرین‌فام: کاشی‌هایی که با لعاب براق و طرح‌های طلایی تزیین می‌شوند.
• محل قرارگیری: کاشی‌ها در قسمت‌های مختلف مسجد استفاده می‌شوند، از جمله:
  • دیوارها: برای پوشش دیوارها و ایجاد فضایی زیبا و معنوی.
  • گنبد: برای تزیین گنبد مساجد که نماد آسمان و ارتباط با خداوند است.
  • مناره‌ها: برای تزیین مناره‌ها که نماد بلندی و دعوت به عبادت است.
  • محراب: برای تزیین محراب که جهت قبله را نشان می‌دهد.
  • کف: در برخی از مساجد، کاشی‌ها برای پوشش کف نیز استفاده می‌شوند.
• اهمیت: کاشی‌های مسجد، نقش مهمی در ایجاد فضای معنوی و آرامش‌بخش در مسجد دارند. این کاشی‌ها، با طرح‌ها و رنگ‌های خود، به عبادت‌کنندگان کمک می‌کنند تا با خداوند ارتباط برقرار کنند و از زیبایی هنر اسلامی لذت ببرند.

کاشی معرق یکی از نفیس‌ترین و زیباترین هنرهای کاشی‌کاری سنتی ایران است که با ظرافت و دقت فراوان ساخته می‌شود. این هنر، تلفیقی از طرح‌های پیچیده هندسی، اسلیمی و خطوط خوشنویسی است که با کنار هم قرار دادن قطعات کوچک کاشی‌های رنگی، یک اثر هنری خیره‌کننده را خلق می‌کند. در ادامه به توضیح ویژگی‌ها و فرایند ساخت کاشی معرق می‌پردازیم:

ویژگی‌ها:

• تکنیک: کاشی معرق بر خلاف کاشی هفت رنگ که رنگ‌ها مستقیماً بر روی کاشی نقاشی می‌شوند، از کنار هم قرار دادن قطعات کوچک کاشی با رنگ‌ها و شکل‌های مختلف تشکیل می‌شود.
• رنگ‌ها: کاشی‌های مورد استفاده در معرق، در طیف وسیعی از رنگ‌ها موجود هستند. این رنگ‌ها شامل آبی (فیروزه‌ای و لاجوردی)، زرد، قرمز، سبز، قهوه‌ای، سفید و سیاه می‌شوند. انتخاب رنگ‌ها و ترکیب آن‌ها، نقش مهمی در زیبایی و جذابیت نهایی کاشی دارد.
• طرح‌ها: طرح‌های کاشی معرق بسیار متنوع و پیچیده هستند و شامل:
  • نقوش هندسی: این نقوش، شامل اشکال هندسی منظم و تکرارشونده مانند ستاره‌ها، چندضلعی‌ها، و خطوط متقاطع هستند که نماد نظم و وحدت هستند.
  • نقوش اسلیمی و ختایی: طرح‌های منحنی و پیچیده از گل‌ها، برگ‌ها، و ساقه‌های گیاهی که نماد زیبایی و حیات هستند.
  • کتیبه‌ها: نوشته‌ها و کتیبه‌های خوشنویسی، شامل آیات قرآن، احادیث و اشعار فارسی، که زیبایی و ارزش معنوی کاشی را افزایش می‌دهند.
• جنس: کاشی‌های معرق معمولاً از جنس خاک رس هستند و پس از پخت، استحکام و مقاومت لازم را پیدا می‌کنند.
• لعاب: کاشی‌های معرق می‌توانند لعاب‌دار یا بدون لعاب باشند. لعاب، علاوه بر افزایش زیبایی و درخشندگی، از نفوذ آب و رطوبت به داخل کاشی جلوگیری می‌کند و باعث دوام و ماندگاری آن می‌شود.

فرایند ساخت:

1. تهیه طرح: ابتدا، طرح مورد نظر با دقت بسیار زیاد بر روی کاغذ طراحی می‌شود. این طرح، شامل تمام جزئیات رنگ‌ها، شکل‌ها و اندازه‌های قطعات کاشی است.
2. آماده‌سازی کاشی‌ها: کاشی‌های خام با رنگ‌های مورد نظر، آماده می‌شوند. این کاشی‌ها می‌توانند لعاب‌دار یا بدون لعاب باشند.
3. برش کاشی‌ها: با استفاده از ابزارهای مخصوص، مانند اره‌های دستی یا دستگاه‌های برش، کاشی‌ها با توجه به طرح، به قطعات کوچک و با شکل‌های مختلف برش داده می‌شوند. این مرحله، نیازمند مهارت و دقت بالایی است.
4. چیدن قطعات: قطعات برش‌خورده کاشی، بر اساس طرح، در کنار هم چیده می‌شوند. این کار، معمولاً بر روی یک سطح صاف و با استفاده از چسب یا ملات انجام می‌شود.
5. پرداخت نهایی: پس از اتمام چیدمان، سطح کاشی معرق صاف و یکدست می‌شود. در صورت نیاز، بندکشی بین قطعات کاشی انجام می‌شود تا یکپارچگی طرح حفظ شود.

کاربردها:

کاشی معرق در تزئین قسمت‌های مختلف بناها، از جمله:

• دیوارها
• محراب‌ها
• گنبدها
• مناره‌ها
• سردرها
• کف‌پوش‌ها

و همچنین در ساخت اشیاء تزیینی، مانند قاب‌ها، تابلوها و میزها، استفاده می‌شود. این کاشی‌ها، جلوه‌ای بسیار زیبا و هنری به محیط می‌بخشند و نمادی از هنر و فرهنگ غنی ایرانی هستند. کاشی معرق به دلیل ظرافت و پیچیدگی طرح‌هایش، در مقایسه با دیگر انواع کاشی‌کاری، از ارزش هنری و اقتصادی بالاتری برخوردار است.

کاشی سنتی، که اغلب به عنوان کاشی ایرانی یا کاشی اسلامی نیز شناخته می‌شود، نوعی کاشی‌کاری است که ریشه در هنر و معماری ایران و سایر مناطق خاورمیانه دارد. این کاشی‌ها معمولاً با نقوش هندسی، گل و گیاه، خطوط خوشنویسی، و رنگ‌های زنده و متنوع شناخته می‌شوند.

در اینجا توضیحات بیشتری در مورد کاشی سنتی ارائه می‌دهم:

• تاریخچه: کاشی‌کاری سنتی در ایران به دوران باستان برمی‌گردد، اما در دوره اسلامی به اوج شکوفایی خود رسید. شهرهایی مانند اصفهان، یزد، و کاشان مراکز مهم تولید کاشی‌های سنتی بوده‌اند.

• مواد اولیه: مواد اصلی تشکیل‌دهنده کاشی سنتی شامل خاک رس، سیلیس، و فلدسپات است.

• رنگ‌ها: رنگ‌های مورد استفاده در کاشی سنتی اغلب از مواد معدنی طبیعی به دست می‌آیند و شامل رنگ‌های آبی فیروزه‌ای، لاجوردی، زرد، سبز، قهوه‌ای، و سفید است.

• نقوش: نقوش کاشی سنتی معمولاً شامل طرح‌های هندسی پیچیده، نقوش گل و گیاه (مانند اسلیمی و ختایی)، و خطوط خوشنویسی (به ویژه آیات قرآن و اشعار فارسی) است.

• تکنیک‌ها: انواع مختلفی از تکنیک‌های کاشی‌کاری سنتی وجود دارد، از جمله:

  • کاشی هفت رنگ: در این روش، طرح مورد نظر بر روی کاشی‌های خام کشیده شده و سپس با رنگ‌های مختلف نقاشی می‌شود. کاشی‌ها پس از پخت در کوره، آماده نصب می‌شوند.
  • کاشی معرق: در این روش، قطعات کوچک کاشی با رنگ‌ها و شکل‌های مختلف بریده شده و سپس در کنار یکدیگر قرار داده می‌شوند تا طرح نهایی شکل گیرد. این روش بسیار زمان‌بر و دقیق است.
  • کاشی مشبک: این نوع کاشی‌کاری شامل ایجاد سوراخ‌ها و شبکه‌هایی در کاشی است که به منظور تهویه هوا و نورپردازی استفاده می‌شود.

• کاربردها: کاشی سنتی در تزیین مساجد، مدارس، کاخ‌ها، خانه‌ها، و سایر بناهای تاریخی و مذهبی استفاده می‌شود. همچنین، از کاشی سنتی در ساخت وسایل تزیینی مانند گلدان‌ها، تابلوها، و ظروف نیز استفاده می‌شود.

کاشی فرش (که گاهی به آن “کاشی فرش‌نما” نیز گفته می‌شود) یکی از هنرهای کاشی‌کاری سنتی در ایران است که به‌خصوص در تزئین سطوح وسیع، مانند کف و دیوارهای بناهای تاریخی، مساجد و اماکن مذهبی به کار می‌رود. این نوع کاشی‌کاری نه‌تنها به‌عنوان یک عنصر زیبا برای تزئین فضاهای عمومی و خصوصی به کار می‌رود، بلکه دارای معانی و نمادهایی نیز هست که به‌ویژه در فرهنگ و هنر ایرانی بسیار با اهمیت است.

ویژگی‌ها:

1. طرح‌های هندسی و اسلیمی:

   • کاشی فرش معمولاً با استفاده از الگوهای هندسی و نقوش اسلیمی طراحی می‌شود. این الگوها می‌توانند شامل دایره‌ها، مثلث‌ها، مربع‌ها و سایر اشکال هندسی باشند که در کنار هم ترکیب‌های جذابی ایجاد می‌کنند.

2. استفاده از رنگ‌های غنی:

   • رنگ‌های استفاده‌شده در کاشی فرش، معمولاً شامل آبی، سبز، زرد، قهوه‌ای و دیگر رنگ‌های ملایم و متنوع هستند که در کنار هم زیبایی چشم‌نوازی به فضای مورد نظر می‌بخشند.

3. جنس کاشی:

   • کاشی فرش معمولاً از خاک رس و با لعاب‌های ویژه تولید می‌شود. این لعاب‌ها معمولاً به‌گونه‌ای انتخاب می‌شوند که مقاوم در برابر حرارت و رطوبت باشند.

4. ابعاد و اندازه‌ها:

   • کاشی‌های فرش در اندازه‌های مختلفی تهیه می‌شوند. این ابعاد متفاوت، به هنرمند اجازه می‌دهد که در طراحی خود خلاقیت بیشتری داشته باشد و الگوهای متفاوتی خلق کند.

5. طراحی و چیدمان:

   • طراحی کاشی فرش نیاز به دقت و برنامه‌ریزی دارد. هنرمند باید الگوها و طرح‌ها را به گونه‌ای طراحی کند که زمانی که کاشی‌ها در کنار هم قرار می‌گیرند، یک تصویر یکپارچه و منسجم ایجاد شود.

فرآیند ساخت:

1. طراحی اولیه:

   • هنرمند طرح‌های مورد نظر را بر روی کاغذ طراحی می‌کند. این طرح‌ها شامل الگوهای هندسی، نقوش اسلیمی و رنگ‌ها هستند.

2. تهیه مواد اولیه:

   • خاک رس تهیه و به شکل مناسب آماده می‌شود. سپس، لعاب‌های رنگی بر اساس طرح‌های طراحی‌شده آماده می‌شوند.

3. ساخت کاشی:

   • خاک رس به شکل کاشی‌های کوچک قالب‌گیری می‌شود و پس از آن در کوره پخته می‌شود تا استحکام لازم را پیدا کند.

4. رنگ‌آمیزی:

   • پس از پخت، بر روی سطح کاشی‌ها با استفاده از لعاب‌های رنگی نقاشی می‌شود. این لعاب‌ها می‌توانند به شکل‌های مختلف روی کاشی قرار گیرند.

5. پخت مجدد:

   • برای تثبیت رنگ‌ها و لعاب‌ها، کاشی‌ها را مجدداً در کوره پخته می‌شوند.

6. چیدمان:

   • در مرحله پایانی، کاشی‌ها بر روی سطح مورد نظر چیدمان می‌شوند تا تصویر نهایی به درستی قابل مشاهده باشد.

کاربردها:

کاشی فرش معمولاً در مکان‌های زیر به کار می‌رود:

• مساجد: تزئین کف‌پوش و دیوارهای مساجد برای ایجاد محیطی روحانی و زیبا.
• ساختمان‌های تاریخی: در کاشی‌کاری‌های بناهای تاریخی و فرهنگی، به‌خصوص در معماری اسلامی.
• فضاهای عمومی: مانند میدان‌ها، پارک‌ها و فضاهای باز که به زیبایی و کارایی بیشتر کمک می‌کند.

اهمیت فرهنگی:

کاشی فرش بخشی از فرهنگ و هنر ایرانی است و نمایان‌گر زیبایی‌شناسی معماری اسلامی و توانمندی‌های هنری دست‌اندرکاران آن است. این نوع کاشی‌کاری علاوه بر زیبایی و شکوه، معانی عمیق‌تری را نیز در بر دارد و نشان‌دهنده توجه به جزئیات و هنر در فرهنگ اسلامی ایرانی است. به‌این‌ترتیب، کاشی فرش نه‌تنها از نظر هنری بلکه از نظر معنوی نیز برای مردم ایران ارزشمند است.

کاشی هفت رنگ، یکی از برجسته‌ترین و زیباترین انواع کاشی‌کاری سنتی در ایران است که به دلیل استفاده از هفت رنگ اصلی و طرح‌های متنوع و چشم‌نواز، شهرت دارد. این نوع کاشی، نمادی از هنر، خلاقیت و ظرافت ایرانی است و در تزئین بناهای تاریخی و مذهبی کاربرد فراوانی دارد. در ادامه، به توضیح ویژگی‌ها و فرایند ساخت کاشی هفت رنگ می‌پردازیم:

ویژگی‌ها:

• رنگ‌ها: همانطور که از نامش پیداست، کاشی هفت رنگ از هفت رنگ اصلی و متنوع تشکیل شده است. این رنگ‌ها معمولاً شامل:
  • آبی (فیروزه‌ای و لاجوردی)
  • قرمز
  • زرد
  • سبز
  • قهوه‌ای
  • سفید
  • مشکی هرچند، این رنگ‌ها می‌توانند بسته به سبک و دوره تاریخی، تنوع و تغییراتی داشته باشند.
• طرح‌ها: طرح‌های مورد استفاده در کاشی هفت رنگ بسیار متنوع و شامل موارد زیر هستند:
  • نقوش اسلیمی و ختایی: طرح‌های پیچیده و منحنی از گل‌ها، برگ‌ها و ساقه‌های گیاهی که نماد زیبایی و حیات هستند.
  • نقوش هندسی: طرح‌های منظم و تکرارشونده از اشکال هندسی مانند ستاره‌ها، چندضلعی‌ها و خطوط متقاطع که نماد نظم و وحدت هستند.
  • نقوش انسانی و حیوانی: در برخی موارد، نقوش انسانی و حیوانی نیز در کاشی هفت رنگ دیده می‌شود، اما این نوع نقوش کمتر از طرح‌های گیاهی و هندسی استفاده می‌شوند.
  • کتیبه‌ها: نوشته‌ها و کتیبه‌های خوشنویسی، شامل آیات قرآن، احادیث و اشعار فارسی، که زیبایی و ارزش معنوی کاشی را افزایش می‌دهند.
• لعاب: کاشی هفت رنگ معمولاً دارای لعاب است. این لعاب، علاوه بر افزایش زیبایی و درخشندگی کاشی، از نفوذ آب و رطوبت به داخل کاشی جلوگیری می‌کند و باعث دوام و ماندگاری آن می‌شود.

فرایند ساخت:

1. تهیه خاک: ابتدا خاک رس مناسب، که معمولاً از مناطق خاصی استخراج می‌شود، آماده می‌گردد.
2. قالب‌گیری: خاک رس با آب مخلوط شده و به صورت گل در می‌آید. سپس، این گل در قالب‌های مخصوص ریخته می‌شود تا شکل مورد نظر کاشی به دست آید.
3. خشک کردن: کاشی‌های قالب‌گیری شده، در معرض هوا قرار می‌گیرند تا خشک شوند.
4. نقاشی: پس از خشک شدن، طرح مورد نظر بر روی کاشی با استفاده از شابلون و قلم‌مو، توسط هنرمندان نقاش، پیاده می‌شود. این مرحله، مهم‌ترین و حساس‌ترین بخش ساخت کاشی هفت رنگ است. رنگ‌ها به دقت و با ظرافت بر روی کاشی کشیده می‌شوند.
5. پخت اول: کاشی‌های رنگ‌آمیزی شده، برای پخت اول وارد کوره می‌شوند. این پخت، باعث تثبیت رنگ‌ها و استحکام کاشی می‌شود.
6. لعاب‌زنی: پس از پخت اول، کاشی‌ها لعاب‌زنی می‌شوند.
7. پخت دوم: در مرحله آخر، کاشی‌های لعاب‌زنی شده، مجدداً در کوره پخته می‌شوند تا لعاب به خوبی تثبیت شود و رنگ‌ها به درخشندگی و زیبایی نهایی خود برسند.
8. آماده‌سازی برای نصب: پس از خروج کاشی‌ها از کوره، آن‌ها برای نصب در محل مورد نظر آماده می‌شوند.

کاربردها:

کاشی هفت رنگ در تزئین قسمت‌های مختلف بناها، از جمله:

• دیوارها
• گنبدها
• مناره‌ها
• محراب‌ها
• سردرها
• کف‌پوش‌ها

و همچنین در ساخت اشیاء تزیینی، مانند گلدان‌ها، تابلوها و ظروف، استفاده می‌شود. این کاشی‌ها، جلوه‌ای زیبا و چشم‌نواز به محیط می‌بخشند و نمادی از هنر و فرهنگ ایرانی هستند.

کاشی معرق، یکی از نفیس‌ترین و پیچیده‌ترین انواع کاشی‌های سنتی ایرانی است که با کنار هم قرار دادن قطعات کوچک کاشی با رنگ‌های مختلف، طرح‌های زیبا و چشم‌نوازی خلق می‌شود. این هنر، به دلیل ظرافت و دقت بالای مورد نیاز، از ارزش هنری بسیار بالایی برخوردار است.

تاریخچه:

هنر کاشی معرق، در دوران سلجوقیان و تیموریان، به اوج شکوفایی خود رسید. در این دوران، هنرمندان ایرانی با خلق آثاری بی‌نظیر، نام خود را در تاریخ هنر جهان جاودانه ساختند.

ویژگی‌های کاشی معرق:

• ظرافت و دقت: ساخت کاشی معرق، نیازمند دقت و ظرافت بسیار بالایی است.
• تنوع رنگ و طرح: استفاده از قطعات کوچک کاشی با رنگ‌های مختلف، امکان خلق طرح‌های متنوع و پیچیده را فراهم می‌کند.
• مقاومت و دوام: کاشی معرق، به دلیل استفاده از مواد اولیه با کیفیت و تکنیک‌های ساخت دقیق، از مقاومت و دوام بالایی برخوردار است.
• ارزش هنری بالا: کاشی معرق، به دلیل ظرافت، دقت و پیچیدگی طرح، از ارزش هنری بسیار بالایی برخوردار است.

مراحل ساخت کاشی معرق:

1. طراحی نقش: ابتدا، طرح مورد نظر بر روی کاغذ پوستی کشیده می‌شود.
2. انتخاب رنگ‌ها: قطعات کاشی با رنگ‌های مورد نظر، بر اساس طرح انتخاب می‌شوند.
3. برش کاشی‌ها: قطعات کاشی، با استفاده از ابزار مخصوص، به اندازه‌های مورد نیاز برش داده می‌شوند.
4. چیدمان قطعات: قطعات کاشی، بر اساس طرح، در کنار یکدیگر چیده می‌شوند.
5. اتصال قطعات: قطعات کاشی، با استفاده از ملات مخصوص، به یکدیگر متصل می‌شوند.
6. پرداخت: سطح کاشی معرق، پس از خشک شدن ملات، پرداخت می‌شود.

کاربردهای کاشی معرق:

• تزئین مساجد و اماکن مذهبی
• تزئین بناهای تاریخی
• تزئین منازل و فضاهای داخلی
• ساخت تابلوهای تزئینی

تفاوت کاشی معرق با کاشی هفت رنگ:

• کاشی هفت رنگ به نسبت معرق آسان تر ساخته میشود.
• در کاشی هفت رنگ، نقوش با استفاده از رنگ‌های مختلف بر روی یک کاشی واحد نقاشی می‌شوند، در حالی که در کاشی معرق، نقوش با استفاده از قطعات کوچک کاشی با رنگ‌های مختلف ساخته می‌شوند.
• کاشی معرق به دلیل اینکه ریزه کاری بیشتری دارد از ارزش هنری بالاتری برخوردار است.

کاشی سنتی، هنری دیرینه در معماری ایرانی است که با نقش‌ها و رنگ‌های چشم‌نواز، جلوه‌ای خاص به بناها می‌بخشد. این هنر، نه تنها جنبه زیبایی‌شناختی دارد، بلکه نمادی از فرهنگ و تاریخ ایران نیز به شمار می‌رود.

تاریخچه:

هنر کاشی‌کاری در ایران به دوران باستان بازمی‌گردد و در طول تاریخ، تحت تأثیر فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف، تکامل یافته است. اوج شکوفایی این هنر در دوران اسلامی، به ویژه در دوره سلجوقیان و تیموریان، رقم خورد. در این دوران، کاشی‌کاران ایرانی با خلق آثار بی‌نظیر، نام خود را در تاریخ هنر جهان جاودانه ساختند.

انواع کاشی سنتی:

کاشی‌های سنتی ایرانی، بر اساس تکنیک ساخت و طرح، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاشی هفت رنگ: این نوع کاشی، با استفاده از هفت رنگ اصلی (سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، زرد و حنایی) ساخته می‌شود و دارای طرح‌های متنوعی از جمله نقوش گل و مرغ، اسلیمی و ختایی است.
• کاشی معرق: در این روش، قطعات کوچک کاشی با رنگ‌های مختلف، بر اساس طرح مورد نظر، برش داده شده و در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. کاشی‌های معرق، به دلیل ظرافت و پیچیدگی طرح، از ارزش هنری بالایی برخوردارند.
• کاشی زرین فام: این نوع کاشی، با استفاده از لعاب زرین، جلوه‌ای درخشان و طلایی به خود می‌گیرد. کاشی‌های زرین فام، بیشتر در بناهای مذهبی و کاخ‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
• کاشی معقلی: این نوع کاشی‌کاری که به «کاشی بنایی» نیز معروف است، نوعی کاشی‌کاری است که در آن، آجر و کاشی به صورت تلفیقی در کنار هم استفاده می‌شوند.
• کاشی مشبک: این نوع کاشی‌کاری، به دلیل عبور نور از خود، در پنجره‌ها و نورگیرها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربردهای کاشی سنتی:

کاشی‌های سنتی ایرانی، در بناهای مختلفی از جمله مساجد، مدارس، کاخ‌ها، خانه‌ها و حمام‌ها به کار می‌روند. این کاشی‌ها، علاوه بر جنبه تزئینی، نقش مهمی در حفاظت از بناها در برابر عوامل جوی نیز ایفا می‌کنند. همچنین، امروزه از کاشی‌های سنتی در دکوراسیون داخلی منازل و فضاهای تجاری نیز استفاده می‌شود.

ویژگی‌های کاشی سنتی:

• طرح‌های منحصر به فرد و اصیل
• رنگ‌های زیبا و چشم‌نواز
• ظرافت و دقت در ساخت
• مقاومت و دوام بالا
• استفاده در مرمت بناهای تاریخی

کاشی نوشته، به کاشی‌هایی گفته می‌شود که بر روی آن‌ها نوشته‌هایی از جمله آیات قرآن، احادیث، اشعار، عبارات مذهبی یا تاریخی و یا حتی نام افراد نقش بسته است. این نوع کاشی‌ها از دیرباز در تزئین اماکن مذهبی، تاریخی و حتی منازل مسکونی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند و نقش مهمی در انتقال پیام‌ها، حفظ فرهنگ و هنر و ایجاد فضایی معنوی داشته‌اند.

ویژگی‌های کاشی نوشته:

• تنوع در خطوط:
  • نوشته‌ها بر روی این کاشی‌ها با خطوط مختلفی مانند ثلث، نستعلیق، کوفی و معقلی نقش می‌بندند.
  • انتخاب نوع خط به موضوع نوشته و سلیقه هنرمند بستگی دارد.
• تنوع در طرح و رنگ:
  • کاشی‌های نوشته در طرح‌ها و رنگ‌های متنوعی تولید می‌شوند تا با سبک معماری و دکوراسیون محیط هماهنگ باشند.
  • رنگ‌های آبی فیروزه‌ای، لاجوردی، طلایی، سبز و سفید از جمله رنگ‌های رایج در این نوع کاشی‌ها هستند.
• تکنیک‌های ساخت:
  • این کاشی‌ها با استفاده از تکنیک‌های مختلفی مانند کاشی هفت رنگ، کاشی معرق، کاشی زرین فام و کاشی مینایی ساخته می‌شوند.
• کاربردها:
  • تزئین دیوارها، محراب، گنبد و مناره مساجد.
  • استفاده در حسینیه‌ها و سایر اماکن مذهبی.
  • تزئین بناهای تاریخی و کاخ‌ها.
  • تزئین منازل مسکونی، به ویژه در بخش‌های ورودی و اتاق‌های نشیمن.
  • ساخت کتیبه های مساجد.

اهمیت کاشی نوشته:

• ایجاد فضایی معنوی و آرامش‌بخش.
• یادآوری آموزه‌های دینی و مفاهیم تاریخی.
• تزئین و زیباسازی اماکن مذهبی، تاریخی و مسکونی.
• حفظ و انتقال هنر خوشنویسی و نقوش اسلامی.

به طور کلی، کاشی نوشته، علاوه بر جنبه تزئینی، دارای ارزش فرهنگی و معنوی بالایی است و به عنوان یک اثر هنری، پیام‌ها و ارزش‌های مختلفی را به مخاطب منتقل می‌کند.

کاشی هفت رنگ، یکی از شاخص‌ترین انواع کاشی‌های سنتی ایرانی است که با استفاده از هفت رنگ اصلی ساخته می‌شود. این کاشی‌ها دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که آن‌ها را از سایر انواع کاشی‌ها متمایز می‌کند.

ویژگی‌های کاشی هفت رنگ:

• هفت رنگ اصلی: این کاشی‌ها با استفاده از هفت رنگ اصلی مانند سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، زرد و حنایی ساخته می‌شوند.
• طرح‌های متنوع: کاشی‌های هفت رنگ دارای طرح‌های متنوعی هستند که شامل نقوش اسلیمی، ختایی، گل و بوته، و طرح‌های هندسی می‌شوند.
• تکنیک ساخت: در این روش، ابتدا کاشی‌های ساده و چهارگوش را کنار هم می‌چینند؛ سپس طرح مورد نظر را روی کاشی‌ها پیاده‌سازی و رنگ‌آمیزی می‌کنند. در نهایت، کاشی‌ها برای پخته‌شدن به کوره می‌روند.
• کاربردها: کاشی‌های هفت رنگ در تزئین دیوارها، محراب، گنبد، و مناره مساجد، حسینیه‌ها، و سایر اماکن مذهبی و تاریخی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین، در تزئین منازل مسکونی نیز کاربرد دارند.

اهمیت کاشی هفت رنگ:

• کاشی هفت رنگ، علاوه بر زیبایی بصری، نقش مهمی در ایجاد فضایی معنوی و آرامش‌بخش در اماکن مذهبی دارد.
• این کاشی‌ها با طرح‌ها و رنگ‌های خود، به یادآوری مفاهیم مذهبی و ایجاد ارتباط معنوی با خداوند کمک می‌کنند.
• این کاشی‌ها در حفظ و انتقال هنر کاشی کاری سنتی ایرانی نقش بسزایی دارند.

نکات مهم در مورد کاشی هفت رنگ:

• کاشی هفت رنگ به این معنا نیست که حتماً از تمام این هفت رنگ بر روی یک قطعه کاشی استفاده شده باشد، بلکه به این معنی است که این رنگ‌ها در تولید این نوع کاشی‌ها به کار می‌روند.
• این نوع کاشی در اواخر دوره تیموریان و اوایل دوره صفویان رواج پیدا کرد و نمونه‌های آن را می‌توان در کاشی کاری ایرانی مساجد، عبادتگاه‌ها، مقبره‌ها و برخی منازل شخصی مشاهده کرد.