کاشی سنتی، هنری دیرینه در معماری ایرانی است که با نقش‌ها و رنگ‌های چشم‌نواز، جلوه‌ای خاص به بناها می‌بخشد. این هنر، نه تنها جنبه زیبایی‌شناختی دارد، بلکه نمادی از فرهنگ و تاریخ ایران نیز به شمار می‌رود.
تاریخچه:
هنر کاشی‌کاری در ایران به دوران باستان بازمی‌گردد و در طول تاریخ، تحت تأثیر فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف، تکامل یافته است. اوج شکوفایی این هنر در دوران اسلامی، به ویژه در دوره سلجوقیان و تیموریان، رقم خورد. در این دوران، کاشی‌کاران ایرانی با خلق آثار بی‌نظیر، نام خود را در تاریخ هنر جهان جاودانه ساختند.
انواع کاشی سنتی:
کاشی‌های سنتی ایرانی، بر اساس تکنیک ساخت و طرح، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاشی هفت رنگ: این نوع کاشی، با استفاده از هفت رنگ اصلی (سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، زرد و حنایی) ساخته می‌شود و دارای طرح‌های متنوعی از جمله نقوش گل و مرغ، اسلیمی و ختایی است.
- کاشی معرق: در این روش، قطعات کوچک کاشی با رنگ‌های مختلف، بر اساس طرح مورد نظر، برش داده شده و در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. کاشی‌های معرق، به دلیل ظرافت و پیچیدگی طرح، از ارزش هنری بالایی برخوردارند.
- کاشی زرین فام: این نوع کاشی، با استفاده از لعاب زرین، جلوه‌ای درخشان و طلایی به خود می‌گیرد. کاشی‌های زرین فام، بیشتر در بناهای مذهبی و کاخ‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
- کاشی معقلی: این نوع کاشی‌کاری که به «کاشی بنایی» نیز معروف است، نوعی کاشی‌کاری است که در آن، آجر و کاشی به صورت تلفیقی در کنار هم استفاده می‌شوند.
- کاشی مشبک: این نوع کاشی‌کاری، به دلیل عبور نور از خود، در پنجره‌ها و نورگیرها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاربردهای کاشی سنتی:
کاشی‌های سنتی ایرانی، در بناهای مختلفی از جمله مساجد، مدارس، کاخ‌ها، خانه‌ها و حمام‌ها به کار می‌روند. این کاشی‌ها، علاوه بر جنبه تزئینی، نقش مهمی در حفاظت از بناها در برابر عوامل جوی نیز ایفا می‌کنند. همچنین، امروزه از کاشی‌های سنتی در دکوراسیون داخلی منازل و فضاهای تجاری نیز استفاده می‌شود.
ویژگی‌های کاشی سنتی:
- طرح‌های منحصر به فرد و اصیل
- رنگ‌های زیبا و چشم‌نواز
- ظرافت و دقت در ساخت
- مقاومت و دوام بالا
- استفاده در مرمت بناهای تاریخی
