چهارشنبه ۲۲ اسفند ۰۳ | ۱۷:۳۴ ۲ بازديد
کاشی هفت رنگ، یکی از برجسته‌ترین و زیباترین انواع کاشی‌کاری سنتی در ایران است که به دلیل استفاده از هفت رنگ اصلی و طرح‌های متنوع و چشم‌نواز، شهرت دارد. این نوع کاشی، نمادی از هنر، خلاقیت و ظرافت ایرانی است و در تزئین بناهای تاریخی و مذهبی کاربرد فراوانی دارد. در ادامه، به توضیح ویژگی‌ها و فرایند ساخت کاشی هفت رنگ می‌پردازیم:
ویژگی‌ها:
- رنگ‌ها: همانطور که از نامش پیداست، کاشی هفت رنگ از هفت رنگ اصلی و متنوع تشکیل شده است. این رنگ‌ها معمولاً شامل:
- آبی (فیروزه‌ای و لاجوردی)
- قرمز
- زرد
- سبز
- قهوه‌ای
- سفید
- مشکی هرچند، این رنگ‌ها می‌توانند بسته به سبک و دوره تاریخی، تنوع و تغییراتی داشته باشند.
- طرح‌ها: طرح‌های مورد استفاده در کاشی هفت رنگ بسیار متنوع و شامل موارد زیر هستند:
- نقوش اسلیمی و ختایی: طرح‌های پیچیده و منحنی از گل‌ها، برگ‌ها و ساقه‌های گیاهی که نماد زیبایی و حیات هستند.
- نقوش هندسی: طرح‌های منظم و تکرارشونده از اشکال هندسی مانند ستاره‌ها، چندضلعی‌ها و خطوط متقاطع که نماد نظم و وحدت هستند.
- نقوش انسانی و حیوانی: در برخی موارد، نقوش انسانی و حیوانی نیز در کاشی هفت رنگ دیده می‌شود، اما این نوع نقوش کمتر از طرح‌های گیاهی و هندسی استفاده می‌شوند.
- کتیبه‌ها: نوشته‌ها و کتیبه‌های خوشنویسی، شامل آیات قرآن، احادیث و اشعار فارسی، که زیبایی و ارزش معنوی کاشی را افزایش می‌دهند.
- لعاب: کاشی هفت رنگ معمولاً دارای لعاب است. این لعاب، علاوه بر افزایش زیبایی و درخشندگی کاشی، از نفوذ آب و رطوبت به داخل کاشی جلوگیری می‌کند و باعث دوام و ماندگاری آن می‌شود.
فرایند ساخت:
- تهیه خاک: ابتدا خاک رس مناسب، که معمولاً از مناطق خاصی استخراج می‌شود، آماده می‌گردد.
- قالب‌گیری: خاک رس با آب مخلوط شده و به صورت گل در می‌آید. سپس، این گل در قالب‌های مخصوص ریخته می‌شود تا شکل مورد نظر کاشی به دست آید.
- خشک کردن: کاشی‌های قالب‌گیری شده، در معرض هوا قرار می‌گیرند تا خشک شوند.
- نقاشی: پس از خشک شدن، طرح مورد نظر بر روی کاشی با استفاده از شابلون و قلم‌مو، توسط هنرمندان نقاش، پیاده می‌شود. این مرحله، مهم‌ترین و حساس‌ترین بخش ساخت کاشی هفت رنگ است. رنگ‌ها به دقت و با ظرافت بر روی کاشی کشیده می‌شوند.
- پخت اول: کاشی‌های رنگ‌آمیزی شده، برای پخت اول وارد کوره می‌شوند. این پخت، باعث تثبیت رنگ‌ها و استحکام کاشی می‌شود.
- لعاب‌زنی: پس از پخت اول، کاشی‌ها لعاب‌زنی می‌شوند.
- پخت دوم: در مرحله آخر، کاشی‌های لعاب‌زنی شده، مجدداً در کوره پخته می‌شوند تا لعاب به خوبی تثبیت شود و رنگ‌ها به درخشندگی و زیبایی نهایی خود برسند.
- آماده‌سازی برای نصب: پس از خروج کاشی‌ها از کوره، آن‌ها برای نصب در محل مورد نظر آماده می‌شوند.
کاربردها:
کاشی هفت رنگ در تزئین قسمت‌های مختلف بناها، از جمله:
- دیوارها
- گنبدها
- مناره‌ها
- محراب‌ها
- سردرها
- کف‌پوش‌ها
و همچنین در ساخت اشیاء تزیینی، مانند گلدان‌ها، تابلوها و ظروف، استفاده می‌شود. این کاشی‌ها، جلوه‌ای زیبا و چشم‌نواز به محیط می‌بخشند و نمادی از هنر و فرهنگ ایرانی هستند.
